خطای دکارت

آنتونیو داماسیو ( – ۱۹۴۴)، متخصص علوم اعصاب پرتغالی‌تبار امریکایی و رئیس موسسه مغز و خلاقیت است.

«خطای دکارت» نظریه‌ دکارتی درباره‌ی ذهن و بدن را به چالش می‌کشد.

دکارت(۱۵۹۶-۱۶۵۰) ذهن و بدن را از هم مجزا می‌داند و معتقد است ارتباط آن‌ها بر اساس غده‌ صنوبری‌ مغز است، اما داماسیو این باور را رد می‌کند. دکارت نخستین فیلسوفی بود که تلاش کرد بر پایه‌ یافته‌های تجربی و پژوهشی خود به بررسی مسئله ذهن و بدن بپردازد و جوابی برای آن بیابید.

اما برای داماسیو، ذهن و بدن دو جنبه مختلف یک پدیده بیولوژیک هستند. اندیشه‌ای شبیه اسپینوزا که گفته بود ذهن بیرون از بدن وجود ندارد.

داماسیو در این کتاب، بر دو حوزه‌ مختلف ولی متفاوت دست می‌گذارد: رابطه‌ خرد با اراده و رابطه‌ عاطفه با اراده.

در بخش نخست، داماسیو نشان می‌دهد که چگونه مغز و اراده به هم مرتبط هستند. تز اصلی داماسیو در این بخش این است که انسان موجودی متاثر از بیرون نیست، بلکه «اندام واره» محور است. یعنی اساس تصمیم‌گیری‌های وی را می‌توان در بخش پیشانی مغز یافت.

بخش دیگری از کتاب داماسیو بر بررسی پدیده‌ عاطفه متمرکز است. داماسیو بر این باور است که عاطفه بخش مجزایی از مغز انسان یا خرد او نیست بلکه سطحی پایین‌تر از خرد انسانی است که جایگاهش در مغز است.

وی بر این باور است که بدون عاطفه، خرد در تصمیم گیری‌هایش دچار مشکلات عدیده‌ای می‌شود. وی با بررسی بیماران عصب‌شناختی متعدد و نشان دادن عکس‌های آن‌ها بیان می‌کند که جایگاه اصلی عاطفه درون مغز آدمی است و اگر بر اثر یک آسیب مغزی بخش عاطفه دچار مشکل شود، خیلی از مشکلات برای بیمار ایجاد می‌شود.