مردم مستقل folk Sjálfstætt

بی‌تردید هالدور لاکسنس بزرگ‌ترین و پیشروترین نویسنده‌ی ایسلندی در قرن بیستم است. جایگاه او در ادبیات و فرهنگ ایسلند چنان است که برای بسیاری اغراق‌آمیز به‌نظر می‌رسد.

آثار لاکسنس از ادبیات حماسی مردم شمال اروپا آب می‌خورد؛ و به مثابه پلی است که افسانه‌ها و اسطوره‌های دور را به حوادث امروز و ادبیات معاصر پیوند می‌دهد. لاکسنس برای هم‌وطنانش تجسم قرن بیستم است.

شخصیت‌های آثار عمده‌ی لاکسنس در تاریخ ادبیات ایسلند و جهان ماندگار خواهند بود. چندین نسل از نویسندگان ایسلند در سایه‌ی این شخصیت‌ها قابل شناخت‌اند.

آثار او از باور توده‌ها آب می‌خورند و نگاه یک ملت را نسبت به خود، به یک سرزمین معین و جغرافیای خاص، و یک زبان کوچک اما جان‌سخت شکل می‌دهند. بر پایه‌ی این عوامل است که لاکسنس نویسنده‌ای ایسلندی و در عین‌حال متعلق به کل اسکاندیناوی و جهان شده است.

نخستین اثر لاکسنس که توجه جهانیان را به خود جلب کرد رمان «سالکا والکا» بود که در 32 ــ 1931 در دو مجلد منتشر شد. «مردم مستقل» در سال 1935 و در سال 40 ــ1937 «نورِ جهان» انتشار یافت. این سه اثر رئالیستی و به ویژه «مردم مستقل» لاکسنس را به‌عنوان نویسنده‌ای بزرگ سرِ زبان‌ها انداخت. مردم مستقل هنوز هم درخشان‌ترین اثر اوست. این رمان از سوی منتقدان بی‌شماری به‌عنوان بزرگترین رمان ایسلند در قرن بیستم شناخته شده است.

زمانی که آکادمی سوئد جایزه‌ی نوبل سال 1954 را به لاکسنس اهداء می‌کرد، یکی از استدلال‌هایش این بود:”قدرت حماسی کم‌نظیر در آثار لاکسنس، به ادبیات داستانی ایسلند جانی تازه بخشیده است”. آنان برای اثبات گفته‌ی خود به‌طور مکرر «مردم مستقل» را مثال می‌زدند.

چنان که پیشتر گفته شد «مردم مستقل» یکی از عمده‌ترین آثار اوست. این رمانِ چندصدایی به یک سمفونی می‌ماند که سازها و انگیزه‌های متنوعی آن را سامان می دهد. مردم مستقل در زمان خود جنجال‌برانگیز بود و به اصطلاح آب در خوابگه مورچگان ریخته بود. در آن زمان عده‌ای از منتقدان آن را می‌‌ستودند و گروهی به آن حمله می کردند. اما امروز همۀ منتقدان بر این باورند که این اثر مثل هر شاهکار دیگر آئینه‌ی زمانه‌ی خود بود و دست‌کم بزرگ‌ترین رمان صدسال اخیر در اسکاندیناوی و یکی از 1001 رمانی است که هر انسانی پیش از مرگ باید آن را بخواند.

باری، کوچ انسان از دیارِ خُردسالی زیان‌های بسیاری دارد. عمده‌ترین زیان شاید ترک افسانه‌ها و جهان خیال‌انگیز کودکی است.

رمان «مردم مستقل» با بازگشت به این جهان پر اوهام شروع می‌شود.

این رمان هم بیانگر بخشی از تاریخ ایسلند و هم اثری هنری است، هم توصیفی شاعرانه از طبیعت نیمکره‌ی شمالی و یخبندان‌های آن و طنزی تلخ و زبان کوچه و بازار و هم اثری واقع‌گرایانه است که رگه‌هایی از مکتب های ادبی دیگر در آن تنیده شده است. تنها قلم توانای لاکسنس می‌تواند چنین پاره‌های ناهم‌گونی را هم‌ساز کند. لاکسنس این جنبه‌های ناهم‌گون را در شخصیت «کولومکیلی» بهم پیوند می‌دهد. «کولومکیلی» و مرید او «گونوور» نمادِ طبیعتی پرتضادند که تعریف آن آسان نیست. تمثیلِ نیرویی از هستیِ پیچیده و متناقض که سرانجام همه‌چیز و همه‌کس را در هم می‌شکند. این نیرو زمانی به شکل قحطی و خشک‌سالی، زمانی به صورت فعل و انفعالات روحی و گاه در جلد طبقات فرادست اجتماع جلوه می‌کند.